Περιεχόμενα 2ου Τεύχους

Η ΚΟΣΜΟΓΟΝΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΓΕΝΗ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΜΕΣΑ

ΑΠΟ ΤΗ ΦΑΝΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

του Γιώργου Χατζηκυριάκου

Ένα ζήτημα που απασχολεί τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως έθνους, φυλής και θρησκείας, είναι η αρχή του κόσμου. Είναι η άγνωστη ιστορία που αποκτά κάθε ενδιαφέρον καθώς οι περισσότεροι προσπαθούν να λύσουν ερωτήματα όπως ποιος μας δημιούργησε, γιατί μας έφτιαξε κατά αυτό τον τρόπο, γιατί μας ξεχώρισε από τα άλλα δημιουργήματα και ποιος ο λόγος της ύπαρξης μας. Το ίδιο το θέμα του δημιουργού αποτελεί από μόνο του ένα μεγάλο ερώτημα και επιτρέπει στη φαντασία μας να οργιάζει( είναι ένας, είναι ο απόλυτος άρχοντας του σύμπαντος, είναι κάποιος μικρότερος θεός, είναι το Bing Bang;).

Η κοσμογονία είναι κάτι που δεν απουσιάζει ποτέ από έναν μυθικό κόσμο εξίσου. Αυτό το συναντάμε σχεδόν σε κάθε βιβλίο συγγραφέα της φανταστικής λογοτεχνίας. Κάθε μυθοπλάστης, εκτός του ότι δημιουργεί ένα δικό του μοναδικό κόσμο, τυχαίνει να μας εξηγεί για το πώς αυτός ο κόσμος πλάστηκε μέσα στο σύμπαν-μυαλό. Άλλοτε ένας, άλλοτε περισσότεροι θεοί, όλοι βάζουν το χέρι τους για να δημιουργήσουν κάτι που θα αποτελέσει το μεγάλο χώρο-σκηνικό-πλανήτη όπου τα γεγονότα της μυθοπλασίας του συγγραφέα θα διαδραματιστούν. Έπειτα ακολουθούν ημερολόγια και τίτλοι εποχών, πράγμα που προδίδει τη χρονική πορεία των ειδών (κυρίως των ανθρώπινων), την εξέλιξη τους, την άνοδο και πτώση τους, την αναμόρφωση καθώς και την καταστροφή τους, (συντέλεια του κόσμου, μέρα της κρίσης).

Βλέπουμε λοιπόν ότι τόσο η κοσμογονία όσο και τα χρονικά των ανθρώπινων και μη φυλών, είναι κάτι που ενδιαφέρει τους ρομαντικούς που βρίσκουν καταφύγιο στη φαντασία. Γιατί αυτά τα μυστήρια είναι που κρύβουν μέσα τους τη μέγιστη μαγεία ενός κόσμου, δημιουργώντας εικόνες και παραμυθένιες σκηνές όπου η ηρωική φαντασία συναντά την επιστημονική. Σκεφτείτε κι εσείς, κάθε που πλάθατε μια ιστορία ή έναν κόσμο στο μυαλό σας, πόσο σας απασχολούσε το πώς οι δικοί σας αρχιτέκτονες δημιούργησαν το σύμπαν, τους πλανήτες, τη φύση, τα ζώα, τον άνθρωπο και τα υπόλοιπα είδη. Πως εξηγείτε για παράδειγμα τη δημιουργία των θαλασσών, των αστεριών, της φωτιάς, των ανθρώπινων συναισθημάτων, των αρετών και των αμαρτιών; Άραγε μοιάζουν με κάποια θρησκευτική αντίληψη ή με κάποιου άλλου μυθοπλάστη τις ιδέες;

Σήμερα εμείς, όσοι βαπτιζόμαστε Χριστιανοί, θεωρητικά πιστεύουμε ότι ο Θεός, ο Ένας και Μοναδικός δημιούργησε το σύμπαν και μαζί τη Γη, εμάς και όσα μας περιστοιχίζουν. Η θεωρία αυτή βέβαια, των Εφτά Ημερών, της Εδέμ, των Πρωτόπλαστων και του Προπατορικού Αμαρτήματος , πριν από την έλευση του Χριστιανισμού στον Ελλαδικό χώρο, ήταν εντελώς άγνωστη και δεν συμφωνούσε με τα όσα πίστευαν οι αρχαίοι Έλληνες για τη γέννηση του κόσμου. Κι όμως εάν μελετήσετε τις δύο θεωρίες θα βρείτε αρκετά κοινά σημεία, όπως τον κατακλυσμό, την αποστασία και περιφρόνηση της εξουσίας(Προμηθέας-Εωσφόρος), τη συμφορά που προκάλεσε το γυναικείο φύλο(Πανδώρα-Έυα) κ.α. Είναι εμφανές ότι η αρχαία ελληνική θεωρεία της κοσμογονίας, όπως υμνήθηκε από τον ποιητή Ησίοδο και άλλους πνευματικούς, επηρέασε τις άλλες θρησκείες, όπως αυτή των Σκανδιναβικών λαών αλλά και τους σύγχρονους συγγραφείς του φανταστικού, όπως άλλωστε και το ηρωικό πρότυπο, οι έννοιες της φιλίας, της ομαδικότητας, το πεπρωμένο και η ειρωνεία του, όπως γεννήθηκαν μέσα από τα έπη, τα ποιήματα και τις τραγωδίες.

Τι πίστευαν λοιπόν οι αρχαίοι μας πρόγονοι για τη δημιουργία του κόσμου; Πόσο κοντά πλησίασαν οι θεωρίες τους την πραγματικότητα; Κατά πόσο επηρέασαν τους μετέπειτα φανταστικούς ποιητές; Τα συμπεράσματα δικά σας μόλις τα κείμενα που ακολουθούν φτάσουν στο τέλος τους.


Μέσα από το Χάος

Πρώτα υπήρχε το Χάος. Το απέραντο σύμπαν, το απόλυτο κενό, η σκοτεινή άβυσσος. Μόνο μία αέναη δύναμη υπήρχε μέσα στο Χάος ταξιδεύοντας ελεύθερη. Ο Έρωτας, η έλξη και η αγάπη. Όταν μέσα από το Χάος γεννήθηκε η Νύκτα και το Έρεβος(σκοτάδι), ενώθηκαν κάτω από τη δύναμη του Έρωτα και έπλασαν τη Γαία, η οποία με τη σειρά της έπλασε τον «ίσον με εκείνη» Ουρανό και τον Πόντο. Σμίγοντας η Γαία με τον ένα της γιο, τον Πόντο γέννησε τους πρώτους τερατώδεις θεούς των θαλασσών ενώ με τον Ουρανό, τους γιγάντιους Εκατόγχειρες , τους Κύκλωπες και τους Τιτάνες. Ο Ουρανός έγινε κυρίαρχος του σύμπαντος και έκανε τη Γαία γυναίκα του.


Η εξέγερση του Κρόνου

Ο άρχοντας Ουρανός, δημιουργός και πατέρας των ποταμών και των βουνών του κόσμου, έμαθε από τις Μοίρες, τις κόρες της Νύχτας, ότι κάποιο από τα παιδιά του θα του έπαιρνε την εξουσία. Οργισμένος τότε ο Ουρανός φυλάκισε τους Τιτάνες στα έγκατα της Γης, στον Τάρταρο, τον οποίο οι Αρχαίοι θεωρούσαν το πιο βαθύ και σκοτεινό μέρος του κόσμου. Η Γαία όμως δεν άφησε τα παιδιά της αβοήθητα. Μέσα από τη γη δημιούργησε τον Αδάμαντα, ένα πανίσχυρο δρεπάνι κατασκευασμένο από Αδαμάντιο. Εμφανίστηκε στους φυλακισμένους Τιτάνες και το προσέφερε στο γενναιότερο όλων, τον Κρόνο που αποφάσισε να ελευθερώσει τα αδέλφια του από τον Τάρταρο. Η Γαία τον άφησε να βγει στην επιφάνεια και όταν ο Ουρανός την πλησίασε για να πλαγιάσει μαζί της, ο Κρόνος βρήκε την ευκαιρία να τον τραυματίσει να και να τον στείλει μακριά. Ο Ουρανός έχασε την κυριαρχία του κόσμου ενώ από το αίμα του που έπεσε στη Γη γεννήθηκαν οι τρομερές Ερινύες, οι δρακόποδες Γίγαντες και οι φθονερές Μελίες, οι μοναδικές νύμφες που αγαπούσαν τον πόλεμο και τους σκοτωμούς. Και από τα γεννητικά όργανα που αποκόπηκαν από το Ουρανό κι έπεσαν στη θάλασσα, γεννήθηκε η πεντάμορφη Αφροδίτη, την οποία οι φτερωτοί θεοί Έρωτας και Ήμερος ανέβασαν στον Όλυμπο ανακηρύσσοντας την θεά της Ομορφιάς.


Το πρώτο Γένος των Ανθρώπων – Το Χρυσό

Η προφητεία των Μοιρών επαληθεύτηκε και ο Κρόνος, ο γιος του Ουρανού νίκησε τον πατέρα του κι έγινε εκείνος κυρίαρχος του κόσμου. Τότε δημιουργήθηκε το πρώτο γένος των ανθρώπων. Ουδεμία σχέση είχε με τα επόμενα που το διαδέχτηκαν. Οι άνθρωποι της Χρυσής Εποχής ζούσαν εκατοντάδες χρόνια, δίχως νόσους και δίχως θλίψη, ενώ όταν πέθαιναν γίνονταν πνεύματα των δασών, των βουνών και των υδάτων (σας θυμίζει κάτι σε Elves;). Οι μετέπειτα άνθρωποι τους ονόμασαν Δαίμονες, συγκεκριμένα Αγαθοδαίμονες, και τους θεωρούσαν προστάτες τους. Όσο βασίλευε ο Κρόνος, οι άνθρωποι και οι Τιτάνες ήταν αγαπημένοι, για αυτό και κανένας πόλεμος δε συνέβη ποτέ ενώ η αφθονία ήταν κυριότερο χαρακτηριστικό εκείνης της Εποχής καθώς «γάλα και μέλι έτρεχε από τα βουνά και η φύση ήταν γεμάτη με δώρα».

Ο Πλάτωνας υποστήριζε πως οι άνθρωποι εκείνου του γένους είχαν τρία φύλα, δηλαδή άντρες, γυναίκες και ερμαφρόδιτοι. Πίστευε επίσης ότι όλοι είχαν δύο κεφάλια, τέσσερα χέρια και τέσσερα πόδια και πως όταν αργότερα τους χώρισε ο Δίας στα δύο, αναζητούσαν το άλλο τους μισό.


Ο νεαρός Δίας και η Τιτανομαχία.

Ο Κρόνος παντρεύτηκε την αδελφή του Ρέα και εκείνη του χάρισε τρεις γιους, τον Άδη, τον Ποσειδώνα και το Δία και τρεις κόρες, την Εστία, τη Δήμητρα και την Ήρα. Οι Μοίρες όμως επέστρεψαν για να δώσουν την ίδια ακριβώς προφητεία που φοβήθηκε ο Ουρανός. Πως ένα από τα παιδιά του θα του πάρει τη θέση. Προσπαθώντας ο Κρόνος να σώσει τη θέση του στην κυριαρχία του Κόσμου κατάπιε τα παιδιά του. Μόνο ένα κατάφερε να γλιτώσει από την τρέλα του, ο νεώτερος γιος, εκείνος που έλαβε το όνομα Δίας. Η Ρέα τον έκρυψε μέσα στη γη και αντί για το μωρό έδωσε στον Κρόνο να καταπιεί ένα λιθάρι. Ο Κρόνος δεν το άντεξε στο στομάχι του και το ξέρασε μαζί και τα πέντε παιδιά που φυλούσε μέσα του. Τότε τα φυλάκισε στον Τάρταρο και άρχισε λίγο λίγο να καταστρέφει τον κόσμο και το πρώτο Γένος με σκοπό να βρει το Δία. Οι άνθρωποι, από εκεί που ζούσαν ευτυχισμένοι υπέστησαν την καταστροφή του ίδιου τους του δημιουργού.

Όταν ο Δίας μεγάλωσε αρκετά, ξεκίνησε την εξέγερση κατά του Κρόνου και των Τιτάνων. Ελευθέρωσε τα αδέλφια του από τον Τάρταρο, συμμάχησε με τους πρώτους θεούς που ήταν ο Κράτος, η Βία και η Νίκη καθώς και με τους Κύκλωπες, τους δημιουργούς των τρομερών όπλων των θεών και τους Εκατόγχειρες. Όλοι αυτοί οχυρώθηκαν στον Όλυμπο και από εκεί ξεκίνησαν μια χρόνια μάχη με τους Τιτάνες που είχαν την έδρα τους στο όρος Όθρυ. Ο ίδιος ο Δίας αναμετρήθηκε με τον πατέρα του τον οποίο και κατάφερε να νικήσει. Έπειτα επιστρέφοντας νικητής στον Όλυμπο, συνέχισε τον πόλεμο εναντίων των Τιτάνων μέχρι την ολοκληρωτική νίκη. Οι Τιτάνες φυλακίστηκαν για πάντα στον Τάρταρο ενώ ο Δίας και τα αδέλφια του έγιναν οι άρχοντες του κόσμου με απόλυτο κυρίαρχο το Δία.


Το δεύτερο Γένος των Ανθρώπων - Το Ασημένιο

Ελάχιστοι ήταν οι Τιτάνες που δεν φυλακίστηκαν, χάρη στη βοήθεια που προσέφεραν στους θεούς κατά τη διάρκεια της Τιτανομαχίας. Μερικοί από αυτούς ήταν ο Επιμηθέας, ο Προμηθέας και η Λητώ, μητέρα του Απόλλωνα και της Άρτεμης. Το πρώτο γένος των ανθρώπων επαλείφθηκε και έτσι ο Δίας αποφάσισε να δημιουργήσει ένα νέο. Τότε δημιουργήθηκε το δεύτερο γένος που πήρε το όνομα ασημένιο καθώς αποτελούνταν από λαμπερούς, δυνατούς και πανύψηλους ανθρώπους που δεν είχαν πολλές ανάγκες και ζούσαν για πολλά χρόνια. Είχαν όμως ένα ελάττωμα που εξόργισε το Δία και τους Ολύμπιους. Δεν δήλωναν υποταγή σε αυτούς. Πίστευαν μόνο στους ίδιους και στη δύναμη τους και μάλιστα αποπειράθηκαν να ανέβουν στον Όλυμπο και να πολεμήσουν με τους ίδιους τους θεούς. Αυτό συνετέλεσε και στην παντοτινή καταστροφή τους.


Το τρίτο Γένος των Ανθρώπων – Τα Χάλκινο

Έπειτα από την αποτυχία του ασημένιου γένους, οι θεοί δημιούργησαν το τρίτο. Ονομάστηκε χάλκινο εξαιτίας της συχνής χρήσης του χαλκού. Οι άνθρωποι αυτού του γένους ότι και να έφτιαχναν ήταν από χαλκό, ακόμα και τα σπίτια τους. Και όπως ήταν λογικό τότε κατασκευάστηκε πληθώρα φονικών όπλων που οδήγησαν στους ανθρώπους σε πολλούς μεταξύ τους πολέμους. Το τρίτο γένος χαρακτηρίστηκε από τους θεούς μισητό διότι οι άνθρωποι ήταν άγριοι και αιμοδιψείς. Αγαπούσαν τον πόλεμο και κατέληξαν υποχείρια των Μελίων νυμφών οι οποίες τους προμήθευαν συνεχώς με δόρατα. Οι πιο πολλοί σκοτώθηκαν και γέμισαν τη γη με αίμα. Ο Δίας φρόντισε τότε να ξεπλύνει τον κόσμο με τον κατακλυσμό.

Το τέταρτο Γένος – Το Ηρωικό ή Ορειχάλκινο

Ο Δίας ειδοποίησε τον Δευκαλίωνα που ήταν ο πιο δίκαιος άνθρωπος του γένους του να φτιάξει ένα πλοίο γιατί επρόκειτο να καταποντίσει τον κόσμο και να πνίξει τους πάντες. Μόνο εκείνος μαζί με τη σύζυγο του Πύρρα γλίτωσαν από το χαμό που βρήκε το τρίτο γένος. Όταν ο κατακλυσμός τελείωσε εκείνοι γέννησαν τον Έλληνα, τον Αμφικτύωνα, την Πανδώρα και τη Θεία ( αυτοί με τη σειρά τους γέννησαν αργότερα τους ιδρυτές των ελληνικών φύλων). Όμως η οικογένεια του Δευκαλίωνα ένιωθε μοναξιά στον κόσμο όπου δεν υπήρχαν άνθρωποι και ζήτησαν από το Δία να τους φτιάξει ένα νέο γένος. Τότε ο Δίας τους έδωσε το χάρισμα της δημιουργίας. Εκείνοι ξεκίνησαν να περπατούν και να σηκώνουν πέτρες πετώντας τες πίσω τους. Από κάθε πέτρα γεννιόταν κι ένας άνθρωπος, άνδρας εάν προέρχονταν από το χέρι του Δευκαλίωνα και γυναίκα από το χέρι της Πύρρας. Έτσι δημιουργήθηκε το τέταρτο γένος, το ηρωικό, αυτό που γνωρίζουμε σήμερα μέσα από τις ιστορίες της μυθολογίας. Είναι το γένος των ηρώων, η περίοδος που χαρακτηρίζεται από ημίθεους και άθλους, από μεγάλα ταξίδια και επικές μάχες. Είναι η Εποχή όπου έζησε ο Περσέας, ο Ηρακλής, ο Ιάσονας, ο Αχιλλέας και τόσοι άλλοι των οποίων τα κατορθώματα αποτέλεσαν ηρωικά ιδεώδη και πρότυπα για τη μετέπειτα τέχνη του φανταστικού.


Το Πέμπτο Γένος – Το Σιδερένιο

Το Τέταρτο γένος χάθηκε με την πτώση του Μυκηναϊκού πολιτισμού. Οι άνθρωποι του ελλαδικού χώρου, εξαντλημένοι από τους χρόνιους πολέμους στο εσωτερικό αλλά κυρίως στην Ασία(Τρωικός πόλεμος), έχασαν το κύρος τους και σύντομα γνώρισαν την καταστροφή τους από το νέο γένος, το πέμπτο κατά σειρά. Αυτό ήταν τα νέα φύλα που εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα, γνωστοί ως Δωριείς, Ίωνες, Αιολείς κ.α. θεωρητικά οι περισσότεροι απόγονοι του ήρωα Ηρακλή άρα του Δία και του Κρόνου. Εκείνοι ήταν περισσότερο πολεμοχαρείς και είχαν τη γνώση της σιδηρουργίας (το σίδερο ήταν ως τότε το ισχυρότερο μέταλλο που δημιουργούσε τα πιο δυνατά όπλα). Το γένος αυτό, δηλαδή τα αρχαϊκά, κλασσικά και ελληνιστικά χρόνια, χαρακτηρίστηκε από τους φιλόσοφους ως ένα ακόμα τραγικό γένος. Τα πάντα υποτάχτηκαν στο χρήμα και το εμπόριο, συχνοί πόλεμοι, αδελφοκτονίες και φθονεροί ηγέτες με έντονο πάθος για εξουσία. Δεν υπήρχαν ήρωες ενώ οι θεοί κουράστηκαν να ασχολούνται με τους θνητούς. Ο Ησίοδος θεωρούσε τον εαυτό του καταραμένο που έτυχε να γεννηθεί σε εκείνη την εποχή. Δεν ήταν λίγοι αυτοί που πίστευαν πως ο Δίας θα φέρει για ακόμα μια φορά την καταστροφή για να δημιουργήσει το έκτο γένος, μια ακόμα θεωρία που βρίσκει σύμφωνες τις άλλες θρησκείες σχετικά με τη συντέλεια του κόσμου και τη δημιουργία ενός νέου (Ράγκναροκ, Δευτέρα Παρουσία κ.α)

Γιώργος Χατζηκυριάκος
Ε. Μέλος Φ.ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ